Monday, April 25, 2022

MENTAL TOUGHNESS l Grit l Mental Strength

 

MENTAL TOUGHNESS ( Grit )

PATH OF SUCCESS

    We all want to achieve great achievement or success in life, but as we move forward, the path to success does not seem as easy as we normally understand.

    Many a times when we think of a successful person that he has some innate characteristics, due to which he has been able to achieve such a high level of success, some consider luck as the main source of success; They keep cursing themselves or fate on their own failures.

But in reality there is no easy way to success or success does not depend on any innate quality. There is no such thing as luck, our success and failure determine our future and destiny.

    Success is never achieved without hard work and patience. Behind every success, there is a history of many years of hard work, patience, self-confidence of the most successful people to fight themselves with difficult situations.

    It requires more mental toughness than physical ability to keep working continuously without getting discouraged, without getting stuck in adversity in any work. Without becoming mentally strong, it is not possible to stabilize oneself in a difficult situation.

    Even if we are physically strong, we can be motivated to try again even if we lose again and again with confidence, patience and strength. Due to this mental toughness, the courage and passion to face the ups and downs (UPS & DOWN), failure, discouragement, fatigue, stress, daily and external responsibilities / pressure, we can face the toughest situations with fearlessness. I can also keep moving forward without stopping on the strength of continuous hard work.

    Distinctive achievement cannot be achieved on mere talent, physical strength; For this, courage, self-confidence, passion for work and mental toughness are important. Success can be achieved only if you keep working continuously with patience or if you give up and start the work again with double enthusiasm.


What is mental toughness
SELF-BELIEF WITH PEACE OF MIND

    Mental toughness is the intrinsic quality of a person which gives courage to fight against difficult situations.

    Mental toughness demonstrates personal resilience and self-confidence. Due to this, the person's personality gets attractiveness, pride, self-belief of success and to be successful in adversity even in adversity, with courage to keep working on the goal continuously.

From mental fortitude comes the power to convert fearlessness and failure into success on the strength of hard work, dedication.

    With mental fortitude, we are able to take the right decisions with patience by staying stress-free, worry-free, even in the wrong difficult situations, without compromising on the circumstances. This gives us stability and successful personality in life.

    To be successful in any area of ​​life it is necessary to have a positive mindset; Only then, with positive thinking in the right direction, without fear, without stress, by taking the right decision, can be patient with patience and get the courage to face the difficulties, difficulties.

Mental toughness is developed only from a positive mindset if we make it a habit.
 
     Mental toughness comes only when our life-goals are set with purpose. When there is no way in adversity, then this purpose gives us the motivation and courage to face adversity with strength again and we are able to maintain the spirit of working hard again with determination to achieve the goals.

Mental toughness can be increased by practicing self-confidence, mind control.

    Courage and determination to face tough competitive situations can come only when mentally strong, so that we can take right decisions with self-confidence.

    With this, the ability to handle pressure, the ability to have self-confidence, the power to make life-style flexible.
We are able to deal with external pressure, negative reactions with a positive attitude.


Specific goals and principles of mental toughness:
MATURE PERSONALITY

   
    With mental fortitude we can find out the mental state of a person. This is the quality, which motivates the person to take the right decision by keeping it balanced even in adverse circumstances and keeps away from worry, stress. That's where courage comes from.

    As the main benefit of mental toughness, we get the power to handle pressure, to be patient even in failure, to remain stress-free, to work beyond physical limits; By showing courage with perseverance, victory can be achieved even in adverse situations.

    Due to mental toughness, we are able to keep our self-values, attitude, behavior, emotions in balance even in any big obstacle, adverse situation. At the same time, even in good circumstances, you get concentration towards work, strong motivation to do work.

Due to mental fortitude, we get the power to be happy and restrained in every situation.

    Due to mental toughness, we can move ahead continuously without fear, worry, with stability on the goal; No matter how bad the situation may be.

Ways to increase mental toughness:


Main Point :

1. Make an effort to live a purposeful life by making it a goal.

2. Never stop till the goal is achieved, nor change the way tired or afraid.

3. Never repeat the mistake, learn to take responsibility for yourself.

4. It is important to be strong mentally, physically and emotionally.

1. Try to live a purposeful life with a goal :

    Control your mind, thoughts with definite objectives, by this your body can automatically activate towards the goal.
 
    Without worry and laziness, we can remain firm on any task, only when we are committed to complete the work in any case, we are determined to try again and again with determination even in the worst situation. Be determined. This develops a sense of self-confidence along with mental toughness.
 
    Due to mental toughness, we can be able to continuously try with fearlessness even after adversity, opposition etc., for this it is necessary to remember the purpose with the goal, the final special result to be achieved.
 
    No great success is achieved in a single day or in a single effort, it consists of several days or years of continuous hard work, many big failures, which are tried and converted into victory, which is a difficult task. And there is a long road, which requires strong mental fortitude, along with a determination to stick to it.
 
    If we want to accomplish a certain goal in a certain time frame, then we have to work hard according to the plan with the aim. One has to come out of its laziness and comfortable mood.
Yes ! Some prescribed rest at times is also necessary but limits should be set. Relaxing gives peace to the mind and brain and refreshes the mind and gives better results.

    So rest purposefully, don't waste time in unnecessary things, gossip etc.

    This will give you concentration and also your mental toughness.

2. Never stop till the goal is achieved, nor change the way tired or afraid:

    The success of every work depends on consistency. There is no short-cut to success, unless a work is done with the right plan for a certain time, it will be difficult to get the result. If the goals are big then hard work and risk will also have to be taken.

    No work is successful without obstacles, if we work and pay attention to the obstacles, then the solutions will also happen simultaneously. Mere great desire or desire will not be of any benefit, you will have to work continuously and hard to fulfill them till you get the solution. Always break the goal into small parts and after one success without stopping, start working on the next plan. Solve challenges fearlessly and intelligently.

    We can do all these things only when we believe in ourselves and keep getting inspiration from ourselves. We have to constantly identify our own weaknesses and learn to overcome them, only then will improvements in our work be achieved.

    Never take the focus on the result all the time, it will increase the pressure on you and we can go into restlessness and fear, our task is - make continuous efforts in the right direction and make continuous progress in the work with firm belief in yourself, the results So will be automatically specified at certain time.

    We have to focus on the process instead of the result, keep learning continuously.

    “Until there is no hunger to work, we can fall behind even after having all the facilities. So don't stop, keep working on the goal, then only we will be entitled to great success.”

    Never leave work unfinished, otherwise you will continue to regret for the rest of your life. Due to this your self-confidence and mental state will also decline, so proceed with patience.

3. Never repeat the mistake, learn to take responsibility for yourself:

    Always have complete faith in yourself and your plan. No person is perfect, but by making effort, we can rectify our mistakes and blunders and we can also overcome our weaknesses by learning.
 
    If we want real happiness and progress in life, then we have to be honest with ourselves and pay attention to the mistakes, weaknesses, wrong habits and make sure not to repeat the mistakes made in the past.

    Always live in the present and do not keep lamenting and regretting the mistakes of the past, but we can learn from the past mistakes and try not to let them happen; So that we can make the path of progress easier.
 
    Always take responsibility for every mistake, mistakes, failures honestly and take positive action on them.
 
    If you feel tired or defeated, remember your goals and objectives, focus for a while on the successes you have achieved, this will give you a feeling of self-confidence, strength and you will be able to focus again on the task with double zeal. Will be For this you can also repeat your own PERFORMANCE - STATEMENT.
 
    When working under extreme pressure, proceed with a STRETEGY with a purpose in mind, without being distracted or intimidated. The sequence of success will go on. This will give you the courage to deal with the troubles and your mental fortitude will also develop.
 
    We can change ourselves only by taking responsibility, it can increase our mental toughness.
 
    Working with strategy (STRETEGY) we can get more in less time.

4. It is important to be strong mentally, physically and emotionally:

    There is no short way to be successful, to be successful in any task, one has to make continuous successful efforts with determination on ideas.
 
    Success is never achieved without passing through difficult paths, for this, despite repeated failures, one has to make positive efforts in new ways with new enthusiasm and passion; One has to work on one's own weaknesses and one has to learn and do difficult tasks continuously to overcome the weaknesses.
 
    All this can never happen without patience and mental stability. Positivity can come in our behavior and personality only when we believe in ourselves and make a habit of fighting with the circumstances, so that we can make ourselves successful every moment even in the toughest situations.

    Through our PROGRESSIVE MINDSET, by keeping self-control on ourselves, patiently considering situations and working on their solutions; By learning something new, you can create a new history of success.
 
    Due to all these efforts, our attitude towards stress, to bear external and internal pressures (ATTITUDE) changes. It is the spirit of courage that inspires us to be stable ahead.
 
    A mentally strong (MENTALLY TOUGH) person does not give up after seeing trouble; Rather accepts them as a challenge and starts working on them immediately.
 
    These people never waste time in thinking, they believe in starting work with immediate plan. They are fearless and never live under the shadow of fear thinking about the problems that may come in the future.
Their determination gives them the strength to fight and overcome all the difficulties and adversities that come their way. They keep on trying until they get the solution and finally find the solution.
 
    Our goals must have objectives, then only we can remain steadfast by remembering them because of the difficulties. Objectives give us self-motivation, courage to fight the problem. Only our purpose can awaken the mind.
 
    If we want permanent success, then we should go on achieving small goals gradually. If the goal is big, then dividing the big goals into small parts with time-limit should move towards success one by one. Till one goal is not accomplished, keep on sticking to this one goal, try continuously because this success will inspire you to another goal.
 
    We must inculcate the habit of bearing pressure so that we can work hard continuously without worry and depression.
 
    Encourage yourself on small joys, successes, rejoice in victories; This gives you new energy and encouragement to work with enthusiasm.
 
    whenever you feel lost or tired; Recall the achievements you have achieved in your life and think that the present problems will also end with similar positive efforts. This will increase your self-confidence and spirit and your mental-firmness will also increase.

Sunday, April 24, 2022

मानसिक दृढ़ता l MENTAL TOUGHNESS l Grit

 

मानसिक दृढ़ता ( MENTAL TOUGHNESS )

MENTAL TOUGHNESS

    

    हम सभी जीवन में बड़ी उपलब्धि या सफलता हांसिल करना चाहते हैं, लेकिन जैसे ही आगे बढ़ते हैं,सफलता का मार्ग उतना आसान नहीं लगता जैसा हम साधारण रूप में समझ लेते हैं।

    कई बार हम जब एक सफलतम व्यक्ति के बारे में सोचते हैं कि उसको कुछ जन्मजात विशेषताएँ प्राप्त हैं, जिनके कारण वे इतने उच्च-स्तर की सफलता प्राप्त करने में सफल हो गए, कुछ भाग्य को सफलता का मुख्य श्रोत मान बैठते हैं; खुद की नकामिबियों पर स्वयं को या भाग्य को कोसते रहते हैं।

लेकिन वास्तविकता में सफलता का कोई सुगम रास्ता या सफलता पाना कोई जन्मजात गुण पर निर्भर नहीं करता है। भाग्य नाम की कोई चीज़ नहीं होती है, हमारी सफलता और असफलता ही हमारा भविष्य और भाग्य निर्धारित करते हैं।

    सफलता कभी भी बिना धैर्य के साथ परिश्रम किये बिना प्राप्त नहीं होती है। हर सफलता के पीछे सफलतम व्यक्तियों का कई सालों का परिश्रम, धर्य,आत्मविश्वास के साथ स्वयं को कठिन परिस्थितियों से लड़ने का इतिहास छुपा होता है।

    किसी कार्य में विपरीत परिस्थितियों में टिके रहकर बिना रुके,बिना निराश हुए लगातार कार्य करते रहने के लिए शारीरिक क्षमता से ज्यादा मानसिक दृढ़ता की आवश्यकता होती है बिना मानसिक रूप से सुदृढ़ हुए स्वयँ को कठिन परिस्थिति में स्थिर करना सम्भव नहीं है।

    शारीरिक रूप से शक्तिशाली होने पर भी मानसिक रूप से शक्तिशाली होने पर ही हम आत्मविश्वास,धैर्य के साथ बार-बार हारने पर भी दुबारा प्रयास करने के लिए प्रेरित हो सकते हैं। इसी मानसिक दृढ़ता के कारण मार्ग में आये उतार-चढाव (UPS & DOWN),असफलता, हतोत्साह, थकान, तनाव, दैनिक और बाहरी जिम्मेदारियों / दबाब का सामना करने की हिम्मत और जुनून जागृत होता है, हम निडरता के साथ कठिन से कठिन परिस्थितियों में भी लगातार परिश्रम के बल पर बिना रुके आगे बढ़ते रह सकते हैं।

    विशिष्ट उपलब्धि मात्र प्रतिभा, शारीरिक बल पर हांसिल नहीं की जा सकती है; इसके लिए साहस, आत्म-विश्वास के साथ कार्य के प्रति जुनून और मानसिक दृढ़ता महत्वपूर्ण होती है। धैर्य के साथ लगातार कार्य करते रहने पर या हार कर पुनः दुगुने उत्साह से कार्य की शुरूआत करने पर ही सफलता हांसिल की जा सकती है।


मानसिक दृढ़ता क्या है ?
PEACE OF MIND WITH AFFIRMATION


     " मानसिक दृढ़ता किसी व्यक्ति का आन्तरिक गुण है जो कठिन परिस्थितियों से लड़ने का साहस देता है।"

    मानसिक दृढ़ता व्यक्तिगत लचीलापन और आत्म-विश्वास को प्रदर्शित करता है। इससे व्यक्ति के व्यक्तित्व में आकर्षण, रौब, सफलता का आत्म-विश्वास और सफल होने के लिए विपरीत परिस्थितियों में भी साहस के साथ लगातार लक्ष्य पर कार्य करते रहने का जोश आता है।

मानसिक दृढ़ता से ही निडरता और असफलता को मेहनत, लगन के बल पर सफलता में बदलने की शक्ति आती है।

    मानसिक दृढ़ता से हम परिस्थितियों से समझौता ना करके गलत विकट परिस्थिति में भी तनाव-मुक्त, चिंता-रहित रहकर सही निर्णय धैर्य के साथ लेने में सक्षम हो पाते हैं। इससे हमें जीवन में स्थायित्व व सफल-व्यक्तित्व मिलता है।

    जीवन के किसी भी क्षेत्र में सफल होने के लिए सकारात्मक मानसिकता का होना जरूरी है; तभी हम सकारात्मक सोच के साथ सही दिशा में बिना डर, तनाव के सही निर्णय लेकर धैर्य के साथ किसी कार्य पर स्थिर रह सकते हैं तथा परेशानियों, दिक्कतों का सामना करने का साहस पा सकते हैं।

सकारात्मक मानसिकता से ही मानसिक दृढ़ता का विकास होता है अगर हम इसे आदत में ढ़ाल लें। 
 
     मानसिक दृढ़ता तभी आती है, जब हमारे जीवन-लक्ष्य उद्देश्य के साथ निर्धारित होते हैं। जब विपरीत परिस्थिति में कोई रास्ता नहीं दीखता तब यही उद्देश्य हमें पुनः शक्ति के साथ विपरीत परिस्थितियों का सामना करने की प्रेरणा और साहस देते हैं तथा हम लक्ष्यों को पाने के लिए पुनः दृढ-संकल्पित होकर नियमित मेहनत करने का जज्बा कायम रख पाते हैं।

स्वयँ पर विश्वास करने, मन पर नियंत्रण करने का अभ्यास करके मानसिक दृढ़ता बढ़ाई जा सकती है।

    कठिन प्रतिस्पर्धी परिस्थितियों का सामना करने की हिम्मत तथा लगन मानसिक रूप से दृढ़ होने पर ही आ सकती है, जिससे हम आत्म-विश्वास के साथ सही निर्णय ले सकते हैं।

    इससे दबाब को सँभालने, आत्म-विश्वास रखने की क्षमता, जीवन-शैली को लचीला बनाने की शक्ति प्राप्त होती है। 
हम बाहरी दबाब, नकारात्मक प्रतिक्रियाओं का समाधान सकारात्मक भाव से करने योग्य होते हैं।


मानसिक दृढ़ता के विशेष लक्ष्य तथा सिद्धाँत:

            

    मानसिक दृढ़ता से हम किसी व्यक्ति की मानसिक स्थिति ( MENTAL STATE ) का पता लगा सकते हैं। यह वह गुण है, जो व्यक्ति को विपरीत परिस्थिति में भी सन्तुलित रखकर सही निर्णय लेने के लिए प्रेरित करता है तथा चिंता, तनाव से दूर रखता है। इससे ही साहस की भावना आती है।

    मानसिक दृढ़ता के मुख्य लाभ के रूप में हम दबाब को सँभालने, विफलता में भी धैर्य रखकर तनाव-मुक्त रहने, शारीरिक सीमा से अधिक कार्य करने की शक्ति प्राप्त करते हैं; जिससे लगन के साथ साहस का परिचय देते हुए विपरीत-विषम परिस्थिति में भी जीत हांसिल की जा सकती है। 

    मानसिक दृढ़ता के कारण ही हम किसी बड़ी बाधा, प्रतिकूल परिस्थिति में भी अपने आत्म-मूल्यों, दृष्टिकोण, व्यव्हार, भावनाओं को सन्तुलित रख पाते हैं। साथ ही साथ अच्छी परिस्थिति में भी कार्य के प्रति एकाग्रता, कार्य के करने की तीव्र-प्रेरणा भी पाते हैं।

मानसिक दृढ़ता के कारण ही हम हर परिस्थिति में खुश और संयमित रहने की शक्ति प्राप्त करते हैं।

    मानसिक दृढ़ता के कारण हम लक्ष्य पर स्थिरता के साथ बिना भय, चिंता के आगे निरंतर बढ़ सकते हैं; चाहें परिस्थिति ख़राब से ख़राब भी क्यों ना हो। 


मानसिक दृढ़ता बढ़ाने के उपाय:

मुख्य बिंदु :

1. उद्देश्य पूर्ण जीवन ( Purposeful Life ) जीने का प्रयास लक्ष्य बनाकर करो !

2. लक्ष्य हासिल होने तक कभी मत रुको, ना ही थककर या डर कर मार्ग बदलो !

3. कभी भी गलती ना दुहराएँ, स्वयँ की जिम्मेदारी लेना सीखें !

4. मानसिक, शारीरिक और भावनात्मक रूप से सशक्त होना जरूरी है !

 

1. उद्देश्य पूर्ण जीवन ( Purposeful Life ) जीने का प्रयास लक्ष्य बनाकर करो :

PRODUCTIVE & CONFIDENT

   
     अपने मन, विचारों पर निश्चित उद्देश्यों के साथ नियंत्रण रखो, इससे आपका शरीर स्वतः ही लक्ष्य के प्रति सक्रीय हो सकता है।
 
किसी कार्य पर बिना चिंता और आलष्य के तभी अडिग रह सकते हैं, जब हम कार्य को हर हाल में पूरा करने के प्रति प्रतिबद्ध हों , हम किसी भी बुरी से बुरी परिस्थिति में भी दृढ-निश्चय के साथ बार-बार प्रयास करने को दृढ-संकल्पित रहें। इससे मानसिक दृढ़ता के साथ आत्म-विश्वास की भावना बिकसित होती है।
 
    मानसिक दृढ़ता के कारण ही हम विपरीत परिस्थितियों, विरोध आदि के बाद भी लगातार निडरता के साथ प्रयास करने योग्य हो सकते हैं, इसके लिए लक्ष्य के साथ उद्देश्य, मिलने वाले अंतिम विशेष परिणाम याद रखना जरूरी है।
 
    कोई भी बड़ी सफलता एक ही दिन में या एक ही प्रयास में प्राप्त नहीं होती, इसमें शुरुआती कई-कई दिनों या सालों की लगातार मेहनत, कई बड़ी-बड़ी असफलताएं शामिल होती हैं, जिन्हें प्रयास करके जीत में बदला जाता है, जो एक कठिन और लम्बा रास्ता होता है, जिस पर टिके रहने के किये दृढ-संकल्प के साथ, शक्तिशाली मानसिक-दृढ़ता की आवश्यकता होती है।
 
    अगर हम निश्चित लक्ष्य को निश्चित समय-सीमा में पूर्ण करना चाहते हैं तो हमें उद्देश्य के साथ लगातार योजनानुसार कठिन परिश्रम तो करना ही होगा। इसके किये आलस और आरामदायक मूड से बाहर आना होगा।
हाँ ! समय पर कुछ निर्धारित आराम (rest) भी जरूरी है लेकिन सीमा निर्धारित होनी चाहिए। आराम से मन-मस्तिष्क को शांति मिलती है और मस्तिष्क रिफ्रेश होकर और अच्छे परिणाम देता है।

    अतः उद्देश्यपूर्ण आराम करो, फिजूल की चीजों, गप्पों आदि में समय बर्बाद ना करें।

    इससे आपको एकाग्रता मिलेगी और आपकी मानसिक दृढ़ता भी।

 

2. लक्ष्य हासिल होने तक कभी मत रुको, ना ही थककर या डर कर मार्ग बदलो  :

    हर कार्य की सफलता निरन्तरता पर निर्भर करती है। सफलता का कोई शार्ट-कट नहीं होता है, जब तक कोई कार्य सही योजना के साथ निश्चित समय तक ना किया जाये परिणाम मिलना मुश्किल होगा। अगर लक्ष्य बड़े हैं तो मेहनत और जोखिम भी बड़ी उठानी पड़ेंगी।

    बिना बाधाओं के कोई कार्य सफल नहीं होता है, अगर कार्य करेंगे और बाधाओं पर ध्यान देंगे तो समाधान भी साथ-साथ होते जाएँगे। मात्र बड़ी चाहत या इच्छा के कोई लाभ नहीं होगा, आपको इन्हें पूरा करने के लिए तब तक बिना रुके लगातार कार्य और कठिन परिश्रम करना होगा जब तक कि आपको समाधान ना मिल जाये। हमेशा लक्ष्य को छोटे-छोटे हिस्सों में बाँट लें और बिना रुके एक सफलता के बाद अगली योजना पर कार्य शुरू कर दो। चुनौतियों का निडरता और सूझबूझ के साथ समाधान करते जाएँ।

    ये सब कार्य हम तभी कर सकते हैं, जब हम स्वयं पर विश्वास करें और स्वयँ से प्रेरणा प्राप्त करते रहें। हमें निरन्तर स्वयँ की कमजोरियों को पहचानकर उनको सीखकर दूर करते जाना होगा, तभी हमारे कार्यों में सुधार (Improvements) प्राप्त होंगे।

    कभी भी ध्यान को हरदम परिणाम पर ना ले जाएँ, इससे आप पर दबाब बढ़ेगा और हम बेचैनी और डर में जा सकते हैं, हमारा कार्य है- प्रयास सही दिशा में निरन्तर करें और स्वयँ पर दृढ़ विश्वास के साथ कार्य में निरन्तर प्रगत्ति करें, फल तो निश्चित समय पर स्वतः ही विशिष्ट होंगे।

    हमें परिणाम की बजाय प्रक्रिया (process) पर ध्यान देना है, निरन्तर सीखते रहना है।

    " जब तक काम करने की भूख नहीं होगी तो सारी सुबिधायें होने पर भी हम पिछड़ सकते हैं। अतः रूको मत लगातार लगे रहो लक्ष्य पर,तभी हम बड़ी सफलता के हकदार होंगे। “

    कभी भी कार्य अधूरा ना छोड़ो, अन्यथा आपको जिंदगी भर पछतावा बैचेन करता रहेगा। इससे आपके आत्म-विश्वास और मानसिक स्थिति में भी गिरावट आएगी अतः धैर्य के साथ आगे बढ़ो।

 

3. कभी भी गलती ना दुहराएँ, स्वयँ की जिम्मेदारी लेना सीखें  :
WORK WITH STRETEGY UNTILL GET GOALS

    हमेशा स्वयँ पर और अपनी योजना पर पूर्ण विश्वास रखें। कोई व्यक्ति पूर्ण नहीं होता है, लेकिन प्रयास करके हम अपनी गलतियों और भूलों को सुधार सकते हैं और सीखकर अपनी कमजोरियों को दूर भी कर सकते हैं।
 
    अगर हमें जीवन में वास्तविक ख़ुशी और तरक्की चाहिए तो हमें स्वयँ के प्रति ईमानदार होकर भूलों, कमजोरियों, गलत आदतों पर ध्यान देना होगा और निश्चित करना होगा की भूतकाल में की गई गलतियों को दुबारा ना दुहराएँ।

    हमेशा वर्तमान में जीएँ और भूतकाल की गलतियों पर रोना-धोना और पछतावा ही ना करते रहें, लेकिन हम पुरानी गलतियों से सीख़ लेकर उनको आगे ना होने देने के प्रयत्न जरूर कर सकते हैं; ताकि हम आगे तरक्की के रास्ते सुगम बना सकें।
 
    हमेशा हर भूल, गलतियों, असफलताओं की जिम्मेदारी ईमानदार होकर स्वयँ लें और इनपर सकारात्मक कार्रवाई (action) करें।
 
    अगर आप थका या हारा महसूस करें तो अपने लक्ष्य और उद्देश्यों को याद करें, अपनी तरक्की की प्राप्त सफलताओं पर कुछ देर ध्यान दें, इससे आपको आत्म-बल, शक्ति का अनुभव होगा और आप दुगुने जोश के साथ पुनः कार्य पर ध्यान लगाने में सफल होंगे। इसके लिए आप स्वयँ के PERFORMANCE - STATEMENT भी दुहरा सकते हैं।
 
    अत्यधिक दबाब में कार्य करते समय विचलित या डरे बिना उद्देश्य को ध्यान में रखते हुए रणनीति (STRETEGY) के साथ आगे बढ़ें। सफलता का क्रम बनता चला जाएगा। इससे आपको मुसीबतों से निपटने की हिम्मत मिलेगी और आपकी मानसिक दृढ़ता का भी विकास होगा ।
 
    जिम्मेदारी लेने से ही हम स्वयँ को परिवर्तित कर सकते हैं, यह ही हमारी मानसिक दृढ़ता में बृद्धि करवा सकता है।
 
    रणनीति (STRETEGY) के साथ काम करने पर हम कम समय में अधिक पा सकते हैं।

 

4. मानसिक, शारीरिक और भावनात्मक रूप से सशक्त होना जरूरी है :

 
    सफल होने का कोई छोटा रास्ता नहीं होता, किसी भी कार्य में सफल होने के लिए विचारों पर दृढ-संकल्प के साथ लगातार सफल प्रयास करने होते हैं।
 
    कभी भी सफलता बिना कठिन रास्तों से गुजरे नहीं मिलती है, इसके लिए निरन्तर बार-बार असफल होने पर भी नए उत्साह और जूनून के साथ नए-नए तरीकों से सकारात्मक प्रयास करने होते हैं; स्वयं की कमजोरियों पर कार्य करना होता है और कमजोरियों को दूर करने के लिए सीखना और कठिन कार्य लगातार करने होते हैं।
 
    ये सब बिना धैर्य और मानसिक स्थिरता के कभी नहीं हो सकते हैं। स्वयं पर विश्वास और परिस्थितियों से लड़ने की आदत डालने पर ही हमारे व्यव्हार (ATTITUDE) और व्यक्तित्व में सकारात्मकता आ सकती है, जिससे हम हर पल स्वयं को कड़ी से कड़ी परिस्थितियों में भी सफल बना सकते हैं।

    हमारी प्रगत्तिशील सोच (PROGRESSIVE MINDSET) के द्वारा हम स्वयं पर आत्म-नियंत्रण रखकर धैर्य के साथ परिस्थितियों पर विचार करके उनके समाधान पर कार्य करके; कुछ नया सीखकर सफलता का नया इतिहास रच सकते हैं।
 
    इन सब प्रयासों के कारण तनाव (STRESS) को, बाहरी और आन्तरिक दबाबों को सहन करने के प्रति हमारा व्यव्हार (ATTITUDE) बदल जाता है। साहस की भावना ही हमें आगे स्थिर होने की प्रेरणा देती है।
 
    मानसिक रूप से मजबूत (MENTALLY TOUGH) व्यक्ति परेशानी देखकर हार मान के बैठ नहीं जाता है; बल्कि इन्हें एक चुनौती (CHALLENGE) के रूप में स्वीकार कर उन पर तुरन्त कार्य करना आरम्भ कर देता है।
 
    ये लोग कभी भी सोचने में ही समय बर्बाद नहीं करते ,ये तुरन्त योजना के साथ कार्य शुरू करने में विश्वास रखते है। ये निडर रहते हैं और कभी भी भविष्य में आने वाली दिक्कतों पर सोच-सोच कर डर के साये में नहीं जीते हैं।
इनका दृढ-संकल्प इन्हें आने वाली हर परेशानियों और विपरीत परिस्थितियों से लड़ने की और उन पर विजय पाने की शक्ति देता है। जब तक इन्हें समाधान नहीं मिलते ये लगातार प्रयास करते रहते हैं और अंत में समाधान खोज ही लेते हैं।
 
    हमारे लक्ष्यों के उद्देश्य जरूर होने चाहिए,तभी हम दिक्कतों में कारण इनको याद रखकर अडिग रह सकते हैं। उद्देश्य हमें समस्या से लड़ने की आत्म-प्रेरणा, साहस देते हैं। दिमाग को जाग्रत्त हमारे उद्देश्य ही कर सकते हैं।
 
    अगर हमें स्थाई सफलता चाहिए तो हमें धीरे-धीरे छोटे-छोटे लक्ष्यों को हासिल करते जाना चाहिए। अगर लक्ष्य बड़ा है तो समय-सीमा के साथ बड़े लक्ष्यों की छोटे-छोटे भागों में बाँट कर एक-एक करके सफलता की और बढ़ना चाहिए। जब तक एक लक्ष्य पूर्ण ना हो जाये तब तक इसी एक गोल पर टिके रहो, लगातार प्रयास करो क्यूंकि यही सफलता आपको दूसरे लक्ष्य की प्रेरणा देंगे।
 
    हमें दबाब सहन करने की आदत डाल लेनी चाहिए ताकि हम बिना चिंता और अवसाद के लगातार कड़ी मेहनत कर सकते हैं।
 
    छोटी-छोटी खुशियों, सफलताओं पर स्वयं को प्रोत्साहित करें, जीत की ख़ुशी मनाएँ; इससे आपको जोश के साथ कार्य करने की नई ऊर्जा और प्रोत्साहन मिलता है।
 
    जब भी आप हारे हुए या थके महसूस करें; अपने जीवन में प्राप्त उपलब्धियों को याद करें और सोचें कि वर्तमान दिक्कतें भी इसी प्रकार लगातार सकारात्मक प्रयास करने के बाद ख़त्म हो ही जाएँगी। इससे आपका आत्म-विश्वास और हौंसला काफी बढ़ेगा और आपकी मानसिक-दृढ़ता में भी बृध्दि होगी।

Sunday, April 17, 2022

कसे लक्षात ठेवा l कसे लक्षात ठेवावे

 

अभ्यास किंवा वाचन विषय कसे लक्षात ठेवावे?

कसे लक्षात ठेवा


        आम्हाला सर्व माहित आहे की एकदाच अभ्यास केलेल्या विषयास लक्षात ठेवणे फार कठीण आहे; पण वाचताना आम्ही प्रत्येक वाक्य आणि शब्दांचे शब्द वाचले तर ते अशक्य नाही, तर आपण एका धड्यात आठवण करून देऊ शकतो.

    कोणालाही लक्षात ठेवण्याची क्षमता मूळ नाही; स्मृती मेमरीकरणाच्या योग्य पद्धती वापरुन, सराव करून वाढवता येते.

    आम्ही खूप वाचतो पण विसरतो. जर आपल्याला वाचण्याची आठवण ठेवण्यास सक्षम नसेल तर याचे कारण आपल्या मेंदूच्या सर्व कमजोरपणावर नाही, सर्वात जास्त विश्वास आहे.

याचे मुख्य कारण फक्त एकच आहे जे आम्ही वाचले होते परंतु केवळ वाचन ठेवलेले आहे, जसे की एक गोष्ट आहे; आम्हाला या विषयाबद्दल काहीही वाटत नव्हते, किंवा प्रत्येक वाक्याला आम्ही काहीच विचार केला नाही, तर जेव्हा आपली संकल्पना समान असते. जर ते स्पष्ट नसेल तर मस्तिष्कच्या स्मृतीमधील माहितीसह हा विषय कसा संग्रहित केला जाऊ शकतो.

    म्हणून, वाचन मजकूर पूर्णपणे संग्रहित करण्यासाठी, आम्ही वाचन, समज, लक्षात ठेवण्याचा योग्य मार्ग अवलंबावा लागेल. यामुळे आपला वेळ वाचवेल आणि अभ्यास पूर्णपणे लक्षात ठेवेल.

येथे खालील मुख्य समस्यांचे निराकरण होईल: -

1. टॉपिक (मजकूर) पुन्हा आणि पुन्हा वाचल्यानंतर देखील लक्षात ठेवण्यात सक्षम नाही.

2. त्यांनी जे काही वाचले आहे, ते ते लवकर विसरतात.

3. बर्याच काळापासून वाचलेले लक्षात आले नाही.

4. परीक्षेत असताना सर्व काही आठवते परंतु विसरले.

    वरील सर्व सामान्य समस्या आहेत जे प्रत्येकासाठी होऊ शकतात. जर आपण वाचण्याचा योग्य मार्ग अवलंबला नाही तर समजून घेणे, लक्षात ठेवा आणि आम्ही कधीही या विसरण्याच्या सवयीपासून मुक्त होऊ शकत नाही.

     म्हणून, येथे आम्ही काही विशिष्ट टिप्स / पद्धती जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू, ज्याचा आम्ही मेमरी वाढवू शकतो. हे खूप प्रभावी, प्रभावी आहेत, जे आम्ही बर्याच काळापासून कोणत्याही कठीण विषयाची आठवण ठेवण्यास सक्षम होऊ.

     अभ्यासाची मागणी सातत्याने, पुन्हा वारंवार वाचा, पुनरावृत्ती करा, परीक्षा दरम्यान लक्षात ठेवण्यासाठी विशेष नोट्स देखील बनवा, यामुळे आपल्याला वाचन आणि लेखन करण्याची सवय बनवेल आणि आपण वाचन सोबत लक्षात ठेवण्यास सक्षम असाल.

    जोपर्यंत आणि आपण आपल्या स्वत: च्या क्षमतेवर विश्वास ठेवत नाही आणि निडरपणे आणि प्रामाणिकपणे लक्षात ठेवण्याचे कारण माहित नसल्यास, आपण कधीही दीर्घ काळातील धडे लक्षात ठेवू शकणार नाही.

    आपण या विषयावर खोलवर जात नाही तोपर्यंत, प्रत्येक वाक्य आणि शब्द समजून घेण्याचा प्रयत्न करण्यासाठी बर्याच काळापासून कधीही लक्षात ठेवता येत नाही.

हे एक कठीण कार्य नाही, परंतु वाईट रोटीची सवय इतक्या लवकर सोडणे सोपे नाही.

    "आपल्याला स्वत: ची दृढनिश्चय करणे आवश्यक आहे जे अधिक वेळ घेते, परंतु आपण जे काही वाचता ते देखील आपण ते संवेदनशीलपणे वाचू शॉर्ट-नोट्सच्या स्वरूपात आपल्या स्वतःच्या शब्दात लिहा.

    त्याच वेळी, इतर मित्रांच्या गृहकार्य पासून कॉपी करून आपण आपले गृहकार्य पूर्ण करणारी प्रवृत्ती काढून टाका; यासह आपण या विशिष्ट विषयास कधीही समजू शकणार नाही. जेव्हा आपल्याला हा विशिष्ट विषय समजत नाही तर आपण या विषयाची आठवण ठेवू शकता अशी आशा आहे.

    म्हणूनच, आजपासून आणि आता, एक दृढ दृढनिश्चय करा की जे काही घरगुती कार्य केले जाईल, ते स्वत: ला पुस्तकांच्या मदतीने करतील आणि प्रथम विषय समजून घेतील, तर फक्त आपण आपल्या स्वत: च्या शब्दात गृहकार्य पूर्ण कराल.

यामुळे आपल्याला बर्याच काळापासून धडा लक्षात येईल आणि आपला आत्मविश्वास वाढेल; याचा परिणाम आपल्या परीक्षेच्या परिणामात प्राप्त होईल.

    सारांश मध्ये, आपल्याला आठवत नाही की, अभ्यासक्रमानुसार पुस्तके मदत घेऊन आपल्याला मूलभूत गोष्टी समजून घ्याव्या लागतील, तर विषय सहज समजू शकेल. एक धडा समजून घेणे आणि लक्षात ठेवणे हा मुख्य सिद्धांत आहे.

    आपल्याला सर्वांनाच माहित आहे की कोणत्याही विषयामध्ये धडा सुरू केल्याने मजकूर समजून घेण्यात महत्त्वाचे योगदान आहे.

    प्रत्येक विषयासाठी वाचन आणि समजून घेण्याच्या पद्धती भिन्न असू शकतात, याचा विचार करा आणि अभ्यास करण्याचा योग्य मार्ग वापरा. त्यासाठी आपण यू-ट्यूब किंवा Google शोध मदत घेऊ शकता, आपल्याला यावर बरेच विषय आणि व्हिडिओ आढळतील, जे आपले मार्गदर्शक बनू शकते.

    सैद्धांतिक, व्यावहारिक किंवा गणित शिकण्याच्या आणि समजून घेण्याचे वेगवेगळे मार्ग आहेत, परंतु सर्व विषयांमध्ये, आपण धड्याच्या परिचयाने प्रारंभ करावा. धडा परिचय माहित नाही तोपर्यंत आपण कोणत्याही विषयामध्ये पुढे जाऊ शकत नाही.

    बहुतेक मुलांना भ्रम आहे जी "गणितामध्ये सूत्रे लक्षात ठेवून आणि कार्ये पूर्ण केली जाते" आणि प्रश्न सोडविण्यास प्रारंभ करतात. हे चुकीचे आहे, अशा प्रकारे आपण कोणत्याही कठीण प्रश्नाचे निराकरण करू शकणार नाही.

    गणितामध्ये देखील, त्यांना मजकूर-पुस्तकाचा परिचय समजून घ्यावा लागेल आणि सूत्र आणि चरण (अनुक्रम) वापरण्याचे मार्ग समजून लक्षात ठेवून लक्षात ठेवा. गणितामध्ये, जर विद्यार्थी प्रथम मजकूर-पुस्तकाचे मजकूर (अक्षरे) वाचतो आणि त्याच वेळी पुस्तकात दिलेल्या सर्व उदाहरणांच्या क्रमवारीत चरण समजून घेते, तेव्हा त्याला कधीही ट्यूशनची आवश्यकता नाही, तो सर्वांना पुन्हा उत्तर देऊ शकेल स्वतःचे प्रश्न. त्याचप्रमाणे, आपण इतर विषयांवर आपले नियोजन आणि समजून घेण्याचा प्रयत्न करू शकता.

    म्हणून, प्रथम धडे वाचा, नंतर लक्षात ठेवा. मजकूर कधीही नट करण्याचा प्रयत्न करू नका (मजकूर समजल्याशिवाय लक्षात ठेवा). तेव्हाच धडे बर्याच काळापासून लक्षात ठेवेल.

    बर्याचदा आम्ही विषयामध्ये स्वारस्य बाळगू शकत नाही, ज्यामुळे आम्ही एकतर तणावग्रस्त किंवा कंटाळवाणे किंवा बर्याच विषयांवर ठेवतो किंवा बर्याच विषयांवर आमचा प्रभाव आहे की हा विषय समजून घेणे कठीण आहे, परंतु ही एक गैरसमज आहे.

    जर आपल्याला शिकायचे आहे की आपल्याला धैर्य, सहनशीलता आणि दृढनिश्चयाने शिकण्याची इच्छा असेल तर कोणतीही विषय कठीण नाही.

    जर आपण जीवनात काहीतरी मोठे करण्याचा निर्धार केला असेल तर आपल्याला कठोर परिश्रम करावे लागते.

    स्वत: मध्ये आत्मविश्वास घ्या आणि धैर्याने प्रयत्न करा, काही दिवसांनंतर आपल्याला हा विषय मनोरंजक आणि समजण्यायोग्य सापडेल.

    जरी तुमच्या परीक्षेत तुम्ही फारच थोडे बाकी असले तरी ते अद्याप खूप उशीर झालेला नाही. विचार करताना वेळ वाया घालविल्याशिवाय आपण आपल्या अभ्यासास त्वरित प्रारंभ करावा.

    आपण आजपासून जे काही वाचता ते, निश्चित टाइम-टेबल बनवून प्लॅनच्या अनुसार, सर्व प्रकारच्या वेळेपासून स्वत: ला दूर अंतरावर आहे-मोबाइल अॅप्स, अधिसूचना आणि अगदी वेळ-वाया घालवणार्या मित्रांपासून स्वतःला दूर करा; एकाने नेहमीच अभ्यासावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे.

    योजनेनुसार ध्यान लागू करण्यात यशस्वी झाल्यास, आपण 15 दिवस ते 30 दिवसात 3-4 महिने अभ्यास पूर्ण करू शकता, अशी स्थिती असेल की आपण केवळ आवश्यक असल्यासच प्लॅनच्या बाहेर काम करता, अन्यथा पूर्ण लक्ष ठेवा अभ्यास मध्ये.

भिऊ नका, आत्मविश्वासाने वाचा आणि आपण वाचता आणि आपण जे काही वाचता आणि शॉर्ट-नोट्स एकत्र करा, ते आपल्या पूर्व-परीक्षा वाचन शॉर्ट-कट तयार करेल जे शेवटच्या मिनिटाच्या पुनरावृत्तीमध्ये उपयुक्त ठरेल.

खालील काही टिपा आपल्या मनातून परीक्षा घेण्याची आणि काढून टाकण्यासाठी खालील टिपा आहेत. खालील टिपा चांगले वेग आणि समजून वाचण्यासाठी उपयुक्त ठरतील: - 
आत्मविश्वास

1. निश्चित योजनेसह निश्चित योजनेनुसार वाचा.

2. आपण जे काही वाचता ते नियमितपणे पुनरावलोकन करणे सुनिश्चित करा.

3. आपण वाचण्याचा मार्ग सुधारा. वाचन करताना घाईत राहू नका, प्रत्येक वाक्य आणि समजूतदारपणा वाचा, केवळ तेव्हाच आपल्याला धडे लक्षात ठेवा.

वाचताना, स्वतःला प्रश्न विचारा आणि शेवटी प्रश्नांची उत्तरे शोधून काढा (आपण पुस्तकातील प्रश्न पाहू शकता, मागील वर्षांच्या प्रश्नांचा विचार करा), हे आपल्याला प्रश्नांची नमुना तसेच मजकूर बनण्यास मदत करेल. आपल्या स्मृती मध्ये कायमचे.

4. वाचताना, हायलटरसह पुस्तकात महत्त्वाचे मुद्दे, परिभाषा, तत्त्वे इत्यादी महत्वाची माहिती हायलाइट करा, पुढील वेळी आपल्यासाठी पुनरावलोकन करणे आपल्यासाठी सोपे करेल, आपण कमी वेळेत अधिक लक्षात ठेवण्यास सक्षम असाल.

5. लहान नोट्स बनविण्याची खात्री करा. यामुळे आपली मेमरी पॉवर वाढेल तसेच आणखी पुनरावृत्ती सोपे होईल.

6. वाचताना, आपण जे वाचता तेच मजकुरात लक्ष केंद्रित करा, कल्पनाशक्ती शक्ती वापरुन ते समजून घ्या, मानसिक चित्रांवर पाहून, या विषयावर सहजपणे समजून घेण्यात येईल आणि अधिक कायमचे लक्षात येईल.

7. आपण इतर कोणाबरोबर वाचलेल्या धड्यांविषयी चर्चा करू शकता, इतर कोणालाही शिकवू शकता; हे आपल्याला आत्मविश्वास देईल आणि आपण संकल्पना स्पष्ट करण्यास सक्षम असाल.
 
8. शक्य तेवढेच बोर्ड किंवा विद्यापीठाचे शिफारसीय मजकूर-पुस्तक वाचले किंवा सर्वात चांगले लेखक पुस्तकाचे वाचन; बर्याच वेगवेगळ्या प्रकारच्या पुस्तके केवळ आपला वेळ वाया घालवू शकत नाहीत आणि त्याच वेळी आपले लक्ष विचलित होईल.

सारांश:

    वाचण्याचा योग्य मार्ग ठेवा.
 
    शक्य तितकेच बोर्ड किंवा विद्यापीठाचे शिफारसीय मजकूर-पुस्तक वाचले किंवा सर्वात चांगले लेखकांच्या पुस्तकात; बर्याच वेगवेगळ्या प्रकारच्या पुस्तके केवळ आपला वेळ वाया घालवू शकत नाहीत आणि त्याच वेळी आपले लक्ष विचलित होईल.
 
    प्रथम धडा समजून घ्या, त्याचे मूलभूत आणि तत्त्वे केवळ तपशीलवारपणे जा.

    आपण जे वाचता त्याचा अर्थ जाणून घ्या मग पुढे जा; यासाठी प्राथमिक वाक्यांचा अर्थ महत्वाचा असू शकतो. त्यांना जाणून घेतल्याशिवाय पुढे जाणे कठीण होईल.

    आपल्याला कमी वाचण्यासाठी पुरेसे असेल, परंतु जे काही आम्ही वाचतो ते पूर्णपणे समजले पाहिजे, अभ्यासक्रमाच्या बाहेर अनावश्यकपणे वाचून वेळ वाया घालवू नका. आपण पुढील वर्गाकडे जाताना आपले ज्ञान वाढेल; म्हणून खूप जिज्ञासा ठेवा, परंतु आता अभ्यासक्रमानुसारच वाचले आहे. हे एका क्षेत्रामध्ये आपले लक्ष केंद्रित करेल आणि आपल्या विषयामध्ये आपला आत्मविश्वास वाढेल. खूप जास्त प्रेमात कधीही वेळ घालवू नका.

    जर एक विषय समजला जात नाही तर, अशा काही गोष्टी किंवा इव्हेंट इत्यादीशी दुवा साधून ते लक्षात ठेवण्याचा प्रयत्न करा. अशा प्रकारे आपण या विषयावर सहजपणे लक्षात ठेवू शकता. हे आपल्याला दीर्घकालीन मेमरीमध्ये माहिती सहजपणे संचयित करण्याची परवानगी देईल.
 
    आपण सर्वात जास्त वेळ सोडला पाहिजे. त्यासाठी, फिक्स-प्लॅनसह वाचा, बर्याच गोष्टींचा सापळा येऊ नका. फक्त उपयुक्त काय वाचा.
 
    चरण-दर-चरण वाचा, एक पाऊल पूर्ण होईपर्यंत पुढे जाऊ नका.
 
    मला खात्री आहे की आपण पूर्ण विश्वास आणि हृदयासह वरील सर्व उल्लेख केलेल्या टिपांचे अनुसरण केल्यास आपली मेमरी निश्चितपणे वाढेल आणि आपण बर्याच काळापासून (अगदी आजीवन देखील) सहजतेने लक्षात ठेवण्यास सक्षम असाल.
 
    मी आपल्याला तपशीलवार तपशील प्रदान करण्याचा प्रयत्न करू.

कृपया टिप्पण्यांमध्ये आपल्या सूचना आणि समस्या सोडवा, जेणेकरून मी आपल्याला आपल्या स्वारस्यामध्ये चांगल्या माहिती आणि सूचना प्रदान करू शकेन.
 
धन्यवाद !!

-------------

* उत्तरे वाचण्यासाठी आणि लेखन करण्याचा प्रभावी मार्ग जाणून घेण्यासाठी क्लिक करून हे वाचा: -




अतीत पर सकारात्मक सोच के साथ विचार करना कभी बुरा नहीं होता है l अतीत l Past l Success Tips In Hindi

  " वर्तमान में रहकर कार्य करें ; लेकिन लक्ष्य और योजना निर्धारित करते समय अतीत पर भी विचार जरूर करें !" ( अतीत ...